در دین مبین اسلام برای ظهور حضرت مهدی (عج) علائمی از زبان 

پیشوایان دین ذکر و روایت شده که ما را به نزدیک بودن ظهور آن حضرت

 مطلع می سازد. اما مسأله ای که در این زمینه مطرح می باشد این

 است که منظور از این علائم چیست و چه علائمی در آخر الزمان واقع

 می شوند و آیا وقوع آن علائم حتمی و قطعی است یا خیر. و همچنین

 مسائل و سوالاتی دیگر در این زمینه .

مقدمه:

یکی از مسائل اعتقادی و بنیادی برای همه ی انسانها و اقوام و ملل جهان اعتقاد به وجود منجی و نجات بخشی است که در پایان جهان ظهور کرده و تمامی مشکلات و ظلم و ستمها را ریشه کن می نماید. در این میان آن چه که مورد اختلاف است در مصداق آن منجی می باشد. مثلاً در مسیحیت منجی حضرت عیسی علیه السلام  و در اسلام حضرت مهدی (عج) منجی موعود می باشند. در دین اسلام  برای ظهور منجی که حضرت مهدی (عج) میباشند زمان دقیقی برای ظهور آن حضرت مشخص نشده وهیچ فردی نمی تواند زمان دقیق ظهورآن حضرت را مشخص کند و فقط  در دین مبین اسلام برای ظهور حضرت مهدی (عج) علائمی از زبانپیشوایان دین ذکر و روایت شده که ما را به نزدیک بودن ظهور آن حضرت مطلع می سازد. اما مسأله ای که در این زمینه مطرح می باشد این است که منظور از این علائم چیست و چه علائمی در آخر الزمان واقع می شوند و آیا وقوع آن علائم حتمی و قطعی است یا خیر. و همچنین مسائل و سوالاتی دیگر در این زمینه .

 ما در این مقاله بر آنیم تا با یاری خداوند و عنایت آقا صاحب الزمان علیه السلام  به این سوالات پاسخ داده و مقداری از شبهات و مجهولات را در این زمینه از ذهن عزیزان بر طرف نموده تا مختصری با علائم ظهور و نحوه وقوع آنها آشنا شوند و انگیزه ای شود تا برای فهم و بررسی دقیق و عمیق موضوع به کتابهای مفصل فراوان در این زمینه مراجعه نمایند.      

  تعریف علائم ظهور: علائم ظهور حوادثی است که بعد از شروع غیبت و قبل از آغاز ظهور حضرت حجت بن الحسن علیه السلام ، اتفاق می افتد و وقوع آنها در احادیث پیامبر (ص) و امامان ذکر شده است. ولو این که آن حوادث ، رابطه ی مستقیمی با ظهور امام زمان (عج) نداشته باشد. از دیدگاه دیگر می توان علائم ظهور را این گونه بیان کرد: رویدادهای اجتماعی و تحولات سیاسی و طبیعی که در زمان ظهور امام زمان (عج) واقع می شود و مردم در آن نقش بارز ندارند و همه ی این وقایع ، نشان از آماده شدن جهان برای ورود به عصری جدید و آغاز دورانی سرنوشت ساز دارد. آن چه که از این تعاریف به دست می آید و مسلم است  این می باشد که حوادثی قبل از ظهور حضرت واقع شده و نشانۀ ظهور مهدی موعود (عج) است. اقسام علائم ظهور: علائم ظهور را می توان از جهات مختلف تقسیماتی را برای آن در نظر گرفت که ما در این قسمت اقسام ظهور را از دو جهت بیان می کنیم.

 1-  اقسام علائم ظهور را از جهت اختصاص داشتن به حضرت یا عدم اختصاص :

   الف- علائم خاص : این علامتها مختص به وجود حضرت مهدی (عج) می باشد و آن حضرت بدان وسیله می داند که خداوند به او اجازه ی ظهور داده . مثلاً این که شمشیر آن حضرت در هنگام اذن ظهور از غلاف بیرون می آید.

 ب- علائم عام: علامتهای عمومی ای هستند که برای مردم ظاهر می شود و هر کسی از مردم در طول زندگی خود برخی از آنها را می بیند.

 [1] 2-اقسام علائم ظهور از جهت احتمال وقوع یا عدم وقوع :

 الف- علائم ظهور حتمی : علائمی است که حتماً باید واقع شود و محدود است و وقوع آنها مخصوص به زمان خودش می باشد و آن علائم در سال ظهور حضرت مهدی (عج) واقع می شود. در روایات 5 علامت به عنوان علامات حتمی ظهور شمرده شده است که این علامات طبق روایات اهل بیت (ع) وقوعشان قبل از ظهور قطعی است. عمر بن حنظله می گوید: از امام صادق (ع) شنیدم که می فرمود : قبل از قیام امام زمان پنج علامت است که حتماً باید واقع شود: 1-  خروج سفیانی        2- ندای آسمانی 3- یمانی                       4-  قتل نفس زکیه 5- خسف در بیداء [2]     

اولین علامت حتمی ظهور – خروج سفیانی:

   1- اوصاف سفیانی:   در روایات این گونه آمده که سفیانی از خبیث ترین مردمان عالم است. رنگ صورت او بور و چشمانش آبی و کبود است . قبل از ظهور با ندای یا رب یا رب و ظاهر حق به جانب آتش به پا می کند و جنایات متعددی انجام می دهد . تا جایی که مادر فرزند خود را زنده به گور می کند تا او را لو ندهد. و نحوه ی قیام و خروج او این گونه است که از مملکت روم می آید در حالی که صلیبی بر گردنش آویزان است و به کوفه آمده و رهبر مسلمین می شود.[3]  

 2-  نحوه انقلاب سفیانی : سفیانی انقلابش را از سوریه آغاز کرده و پس از غلبه بر دو گروه مخالف به ظاهر پیروز می گردد. فضای سیاسی برای او آماده شده و بر منطقه وسیعی حکمفرمانی می کند که شامل: دمشق، حمص، حلب، اردن، فلسطین و اسرائیل کنونی است. و یهودیان و تبهکاران و کودکان پرورشگاهی و ولگرد از او تبعیت می کنند. تمام این اتفاقات ظرف شش ماه صورت می گیرد . پس از استقرارش در سوریه با لشکر عظیمی برای فتح عراق و حجاز و مدینه حرکت می کند. او با سپاه 12 هزار نفری به سوی مدینه می رود که محل استقرار مهدی موعود(عج) می باشد ، تا او را دستگیر نماید. اما در آنجا می یابد که حضرت با سپاهش به سوی مکه حرکت کرده اند.   آنان سه روز در مدینه دست به چپاول و غارت می زنند و به سوی مکه حرکت می کنند. این سپاه تجاوز کار در راه مکه به بیابانی می رسند و در آنجا زمین به امر خدا باز می شود و همه ی آنها به جز دو نفر را می بلعدو یکی از آن دو به سوی مکه می رود تا خبر هلاکت سپاه سفیانی را به حضرت برساند و دیگری به سوی سفیانی می رود. سپس ارتشی که با آن سفیانی به عراق رفته بود با جنگ سختی در برابر مدافعان عراقی رو به رو می شود که در این جنگ سپاه سفیانی پیروز شده و جنایات زیادی روا می دارد. سپس سفیانی با لشکرش به سوی کوفه حرکت می کند، اما گروهی از کوفه و گروهی به فرماندهی سید هاشمی و گروهی به فرماندهی یمنی لشکر 100 هزار نفری سفیانی را تعقیب کرده و در هم می کوبند.  

 3- سرانجام قیام سفیانی:   اما سرانجام سپاه سفیانی و جنبش او این گونه پایان می پذیرد که حضرت مهدی(عج) از مکه به سوی کوفه آمده و در آنجا عدل و داد را حکمفرما ساخته و برای نبرد با سفیانی راهی شام می شود. سفیانی نیز در رمله، شمال شرقی فلسطین و قدس برای شرارت آماده می شود.  سپس دو لشکر در برابر هم قرار گرفته و گروهی از سپاه سفیانی به لشکر حق و گروهی از یاران حضرت مهدی(عج) به سپاه سفیانی می پیوندند. بعد از قرار گرفتن دو گروه در برابر هم حضرت با سفیانی سخن می گوید واو را به حق دعوت می نماید. سفیانی در برابر منطق قوی حضرت تسلیم می شود و با او بیعت می کند. اما وقتی به سوی سپاهش می رود سران سپاه او را وسوسه کرده و به جنگ فرا می خوانند. سحر گاه یکی از روزها جنگ آغاز می شود و بعد از نبردی بسیار وحشتناک و خونین سپاه حق به یاری خدا به پیروزی کامل بر دشمن دست می یابدو همه ی آنها را نابود می سازد. [4]  

 دومین علامت حتمی ظهور – ندای آسمانی :  

 1-  منظور از صیحه یا ندای آسمانی چیست؟ صیحه یا ندای آسمانی از علائم حتمی و دومین آن علائم می باشد. صیحه به صدا و ندا اطلاق می شود و در این جا منظور ندایی است که شب بیست و سوم ماه رمضان که همان شب قدر است از آسمان شنیده می شود. این ندا از جبرئیل امین (ع) است، که به زبانی رسا چنین اعلام می کند: «صبح نزدیک شد بدانید حق با مهدی (ع) و شیعیان اوست» پس از آن در بعد از ظهر ( نزدیک مغرب) شیطان لعین در میان زمین و آسمان ندا می دهد که : آگاه باشید که حق با عثمان (سفیانی) و پیروان اوست.»[5] ابو حمزه می گوید: از امام محمد باقر(ع) پرسیدم آیا شورش سفیانی از علائم حتمی ظهور است؟ حضرت فرمودند « آری ، ندا هم حتمی است»

 2-  راههای خلاصی از حیرت و مشکلات ناشی از صیحه صیحه ی آسمانی که در شب بیست و سوم ماه رمضان اتفاق می افتد بسیار هولناک است به صورتی که هر کس آن را می شنود حیران و سرگردان می شود. در احادیث اهل بیت (ع) در پاسخ این سوال که راه خلاصی از مشکلات صیحه ی آسمانی چیست؟ چنین آمده :

   1-  پس از شکر و ستایش خداوند و به جا آوردن نماز جمعه به خانه هایتان بروید و درها را قفل کنید و دریچه ها و روزنه ها را ببندید . خودتان را در میان چیزی بپوشانید و گوشهایتان را بگیرید هر گاه صدا را شنیدید به سجده بیفتید و بگوئید : « سبحانَ رَبّنا القُدُّوس » که هر کس چنین کند نجات می یابد و هر که مخالفت کند هلاک می شود.

 2-  انبار کردن غذای یک سال خود و خانواده : پس از شنیدن ندای آسمانی میان مردم؛ اختلاف، جنگ و فتنه پدید آمده و به دنبال آن قحطی و گرانی خوراکی ها پیش می آید و از این رو امر شده که شیعیان غذای یک سال خود و خانواده شان را ذخیره کنند. سوم ماه رمضان او را به اسم و اسم پدرش فریاد بزنند و بگویند که فلانی فرزند فلانی قائم آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم است بشنوید و اطاعت کنید هیچ صاحب روحی نمی ماند مگر این که آن صدا را می شنوداگر خواب باشد بیدار می شود، اگر نشسته باشد ، می ایستد و از منزل بیرون می آید و از رعب آن صدا زنان از منزل بدون حجاب بیرون می دوند تا ببینند چه خبر شده و آن صدا ی جبرئیل است، امام زمان آن صدا را که می شنود قیام می فرماید.» [6] از مطالب فوق مشخص می شود که یک ندا در شب بیست و سوم و نزدیک صبح واقع می شود و آن ندا جبرئیل است که به حق دعوت می کند و ندای دوم در عصر همان روزاست که ندای شیطان می باشد و پیروانش را فرا می خواند و در آنجا است که هر کس اهل باطل باشد گمراه می شود .[7]  این دو ندا را همه ی مردم جهان با هر زبانی که باشند می شنوند و در آن موقع است که هر شخصی به اختیار خود یا به سپاه حق میپیوندد یا سپاه باطل.

  سومین علامت حتمی ظهور – خروج یمانی

   احادیث شریف ما از این جنبش به عنوان پرچم هدایت یاد می کنند که همزمان با شورش سفیانی در شام، او هم در یمن قیام کرده و مردم را به حق و حقیقت دعوت می کند و اجابت دعوتش واجب است.

 پس از حرکت به سمت عراق و شام و ملاقاتش به سید خراسانی، در جنگ با سفیانی او را یاری می رساند، یمانی از فرزندان زید بن علی بن الحسین (ع) است.

 در معرکه ی آخر الزمان دو سپاه در برابر یکدیگر به مبارزات سیاسی و نظامی مشغولند. یک دسته یاوران حضرت مهدی (عج) و دسته ی دیگر سفیانی و یاری رسانان غربی او و هدف هر دوی آنها قدس می باشد. قیام یمانی از یمن و سید خراسانی از ایران ابتدای حرکت امت اسلامی برای رهایی قدس می باشند. 

البته روایات ، حرکت یمانی را هدایت جویانه تر از قیام سفیانی توصیف می کنند. [8] درفش و پرچم یمنی اگر هدایت گری بیشتری دارد به این دلیل است که مستقیماً از رهنمودهای حضرت مهدی (عج) برخوردار می گردد.

 از روایات چنین ظاهر می شود که نقش نیروهای یمنی در نبرد سفیانی نقش پشتیبانی از نیروهای ایرانی است زیرا از لحن اخبار چنین فهمیده می شود که طرف درگیر با سفیانی، مردم مشرق زمین یعنی یاران خراسانی و شعیب هستند و گویا یمنی ها پس از یاری رساندن به آنان به یمن باز می گردند.[9]  

از امام محمد باقر (ع) روایت شده 

« خروج سفیانی و شخصیت یمنی و سید خراسانی در یک سال، یک ماه و یک روز خواهد بود. و درست بسان دانه های تسبیح، یکی پس از دیگری خواهد آمد... در آستانه ی ظهور امام مهدی(عج) هیچ پرچمی هدایت یافته تر از پرچم شخصیت یمنی نخواهد بود. پرچم او هدایت و درستی است چرا که او مردم را به امام مهدی(ع) دعوت می کند، هنگامی که این شخصیت اصلاحگر خروج می کند، فروختن سلاح را تحریم می نماید. هنگامی که او بپا خواست با او بپا خیزید چرا که اگر پرچم هدایت و عدالت را دیدید روی گردانی از آن برای مسلمانان، شایسته و مشروع نیست از این رو هر کس از پیوستن به جنبش مرد یمنی سرباز زند، اهل آتش خواهد بود چرا که او به حق فرا می خواند و به راه مستقیم و بی انحراف دعوت می کند.[10]  

 چهارمین علامت حتمی ظهور – کشته شدن نفس زکّیه :

   1-  نفس زکیه کیست؟ 

 شهادت نفس زکیه از نشانه های قطعی ظهور است . در مورد نسب این مرد اتفاق نظر وجود ندارد در روایات گاهی از او به عنوان «نفس زکیه» و «سید حسنی» یاد شده و برخی نیز او را (حسنی ) و برخی (حسینی) معرفی کرده اند. 

برخی احتمال داده اند که مراد از نفس زکیه « محمد بن عبدالله بن حسن» معروف به نفس زکیه است که در زمان امام صادق (ع) در منطقه ی «احجارزیت» در نزدیکی مدینه کشته شده که این احتمال به چند دلیل درست نیست :

 1- لازمه اش این است که این اتفاق پیش از تولد حضرت مهدی (عج) رخ داده باشد.

 2- در روایات قتل نفس زکیه میان رکن و مقام واقع شده نه در احجارزیت . 3- همچنین در روایات آمده که قتل نفس زکیه از نشانه های حتمی ظهور است، ولی محمد بن عبدالله،  سالها پیش از تولد حضرت مهدی(عج) ( در زمان امام صادق (ع) و در سال 145 ه . ق ) به قتل رسیده است. [11] 

برخی هم از اولاد امام حسن مجتبی (ع) معرفی کرده اند اما آن چه که مسلم است این است که او از نسل پیامبر(ص)  می باشد. 

در برخی از روایات هم از او به غلام تعبیر شده است و این ممکن است بدان جهت باشد که هنگام شهادت نوجوان یا جوان خواهد بود. [12]

 2-  جریان شهادت وی:

 ابو بصیر از امام صادق(ع) روایت می کند که فرمود: حضرت قائم (ع) هنگامی که آماده ی قیام باشد به یارانش می گوید: مردم مکه مرا نمی خواهند ولی من با فرستادن نماینده ی خویش ، حجت را بر آنان تمام می کنم. 

آنگاه به یکی از یاران خود می فرماید: به مکه برو و به مردم آن بگو : من فرستاده ی فلانم. او می گوید: ما خاندان رحمت و معدن رسالت و صاحب مقام خلافتیم و ذریه محمد (ص) و سلاله ی پیامبرانیم، به ما ظلم و ستم فراوان شده از روز در گذشت پیامبر (ص) تاکنون حق ما را غصب کرده اند اکنون از شما یاری می خواهیم، پس ما را یاری کنید.   وی به حسب دستور به مکه می رود و پیام او را ابلاغ میکند . مردم مکه او را دستگیر می کنند و ما بین رکن و مقام سرش را می برند و او نفس زکیه است. چون این خبر به حضرت قائم (ع) می رسد، با یارانش وارد قیام می شود.[13] لازم به ذکر است که شهادت نفس زکیه 15 روز قبل از قیام امام زمان (ع) اتفاق می افتد.

   1-   علت نامگذاری او به نفس زکیه:

 نفس زکیه یعنی فردی بی گناه و پاک، کسی که قتلی انجام نداده و جرمی ندارد.[14] و بدین جهت به او نفس زکیه می گویند، که بدون هیچ گناهی و جرمی ، تنها به خاطر رسانیدن پیام شفاهی حضرت مهدی(ع) به مردم مکه کشته می شود.[15]

 پنجمین علامت ظهور – خسف بیداء :

 1-   معنای خسف وبیداء  

خسف از نشانه های آخر الزمان و به معنای فرو رفتن در زیر زمین و زیر آوار ماندن به وسیلۀ زلزله ، سیل ، طوفان، و .... است و بیداء نام سرزمینی است میان مکه و مدینه. [16]

 بنابر این خسف بیداء یعنی فرو رفتن در سرزمین بیداء می باشد. البته علاوه بر این خسف، در روایات از وقوع چند خسف دیگر خبر داده شده ، اما دیگر خسوف به خلاف خسف بیداء که از علائم حتمی ظهور است، از علائم غیر حتمی می باشند.  

 2-  ماجرای خسف سپاه سفیانی ( خسف بیداء)  

 ماجرای فرو رفتن و خسف سپاه سفیانی این گونه است که آنها پس از حمله به مدینه و قتل و غارت فراوان در آنجا خبر می یابند که حضرت مهدی (عج) با یارانش به سوی مکه رفته است. 

سپاه سفیانی هم از مدینه به قصد جنگیدن با تازه واردان مکه و به هم آوردن سرو ته جریان ظهور مهدی(عج) به سوی مکه حرکت می کند این سپاه در میانۀ راه به بیابان بیداء که بین مکه و مدینه واقع شده است می رسند لشکریان شب 15 محرم به آنجا رسیده و شب را در آنجا بیتوته می کنند. در آنجا است که زمین دهان باز کرده و همه ی سپاه سفیانی را همراه با سلاحهایشان می بلعد به جز دو نفر را که از قبیله ی جهینه هستند و ملقب به بشیرو نذیر می باشند، که یکی خبر از بین رفتن سپاه را (بشیر ) به حضرت مهدی و دیگری ( نذیر) به سفیانی می رساند.[17]     

 3-  نحوه و شکل فرو رفتن سپاه سفیانی در زمین: 

 فرو رفتن زمین و بلعیده شدن سپاه تجاوزکار سفیانی، به سبب زمین لرزه یا حوادث طبیعی که گاه در مناطق مختلف جهان روی می دهد نمی باشد. بلکه تنها عذاب شدید و کیفر عبرت انگیز و سختی است که به خاطر همۀ شقاوتها و پلیدی ها دامنگیر آنها می شود و به فرمان خدا و به وسیله ی جبرئیل رخ می دهد.

 این که چگونه جبرئیل خسف را ایجاد می کند در جایی وارد شده که با پای خود ضربه ی محکمی بر زمین می زند و زمین باز می شود.[18]   و در جایی دیگر آمده که او فریادی از سر خشم و غضب بر آنها می کشد که ای بیداء ! این جمعیت ستمگر را در خود فرو ببر.[19] 

 این فرو رفتن زمین بدان معناست که شکاف عمیقی در زمین پدیدار می گردد و بر اثر آن شکاف عظیم ، حفره و گودال وسیع و گسترده ای که ابعاد آن برای ما نامعلوم است دهان می گشاید و با دهان گشودن ناگهانی زمین، سپاه سفیانی در اعماق آن فرو می رود و آن گاه میلیونها تن خاک و گل و لای بر سر آنان فرو می ریزد و همگی نابود می گردند.[20]  

 علائم ظهور غیر حتمی :  

 1-مقدمه: همان طور که قبلاً گفته شد علائم ظهور غیر حتمی علائمی هستند که وقوعشان وقت معینی ندارد و همچنین اتفاق افتادن آنها قطعی و حتمی نیست بلکه ممکن است بعضی از این علائم در زمانهای گوناگون واقع شوند و برخی هم واقع نشوند این علائم همان گونه که در روایات آمده بسیارند و ما به دلیل مفصل و حجیم بودن این بحث نمی توانیم همه ی آن علائم را به صورت تک تک بر رسی کرده و فقط برای آشنائی با این علائم و ایجاد انگیزه به علاقه مندان برای ارجاع به کتب مفصل آنها را فقط نام برده و تعدادی از آنها را مورد بررسی قرار می دهیم . 

   2- تعدادی از علائم ظهور غیر حتمی :

     1- توقف خورشید به هنگام نیمروز در وسط آسمان طبیعی

 2-  طلوع خورشید از مغرب طبیعی

 3-  ویران شدن دیوار کوفه طبيعي

 4- پيدايش ستون آتش در مشرق به مدت سه تا هفت روز طبيعي

 5-  شكستن ديوار فرات و جريان يافتن آب در كوچه هاي كوفه طبیعی

 6-  وزش بادی سیاه در آغاز روز  طبیعی

 7-  زلزله ای که انبوهی را به زمین فرو می برد  طبیعی

 8-  آفت ملخ نابهنگام و به هنگام کشاورزی   طبیعی

 9-  برداشت كم محصولات زراعي طبیعی

 10-  مرگ سریع و دردناک و زیان در اموال و جان طبیعی

 11-  طنین افکن شدن ندایی از آسمان و رسیدن آن به گوش جهانیان به زبانهای گوناگون طبیعی

 12-  پدیدار شدن چهره و سینه ای در کره ی خورشید طبیعی

 13-  24 روز رگبار پی در پی سیاسی

 14-  کشته شدن رهبر مصر به دست مردم  سیاسی

 15-  ورود پرچمهای قیس و عرب به مصر سیاسی

 16-  پرچمهای « کنده » به خراسان سیاسی

 17-  آمدن پرچمهای سیاه از سوی مشرق  سياسي

 18-  فرود آمدن تركها در جزيره سیاسی

 19-  ورود سپاهی از سوی مغرب و رسیدن به آنها به دروازه ی شهر حیره سیاسی

 20-  شورش بردگان بر ضد برده داران سیاسی

 21-  تسلط کشورهای عقب مانده به کشورهای زورمند و ثروتمند  سیاسی

 22-  جنگ قدرت ميان عجم وخونريزي بسياري درميان آنان سياسي

 23- آمدن پرچمهاي سياه از طرف خراسان سياسي

 24- آشكار شدن مرد مغربي وتصرف شام به وسيله سپاه او سياسي  

25- فرود آمدن روميان در رمله سياسي

 26- قيام امت عرب وبر كنار شدن زمامداران عرب به وسيله ملتهاي خويش سياسي

 27- خروج جهان عرب از سيطره ي عجم سياسي

 28- انهدام شام واختلاف سه جريان سياسي در آن سياسي

 29- وقوع جنگ جهانی سوم ( آرماگدون )[21] اجتماعي

 30- خروج شصت پيامبر دروغين اجتماعي

 31- ايجاد پل ارتباط ميان كرخ وبغداد اجتماعي

 32- به آتش كشيدن مرد گرانقدري از بني عباس بين جلولاء و خانقين  اجتماعی

 33-  مسخ شدن گروهی از بدعت گزاران به صورت میمون و خوک در آمدن آنان اجتماعی

 34-  خروج دوازده امام دروغین  اجتماعی

 35-  ترس و ناامنی فراگیری که همۀ بغداد و عراق را فرا می گیرد    اجتماعی

 36-  زنده شدن گروهی از مردگان و بازگشت آنان به دنیا به گونه ای که مردم آنان را شناخته و با آنان دیدار می کنند. 2 اجتماعی

 37-  افزایش فتنه ها، افول معنویات و اخلاقیات و آشکار شدن امراض و عیوب مردم [22] اجتماعی

 38-  خالی شدن کوفه و نجف از علم و انتقال علم به قم [23]    

 3-  بررسی دو علامت از علائم ظهور غیر حتمی 

 الف-  فتنه های آخرالزمان :

 1- رواج شراب و غنا و نوازندگی و ...  از رسول اکرم ( ص ) نقل شده که فرمود : مردم در آخر الزمان به طور آشکار منکرات را انجام دهند و مال و ثروت را در راه غنا و آواز خوانی ها مصرف نمایند. [24]

 2-  مردم بیش از حد پا را فرا تر گذاشته و برای خدا کار نمی کنند.

3-  پول پرستی، رشوه ، ربا و فقر :

 رسول اکرم ( ص ) می فرمایند: « آن گاه که همه ربا بخورند، اگر کسی هم نخورد، غبار ربا به او برسد. » [25]

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: